Transatlantic is een waargebeurd verhaal. De serie over Varian Fry staat op Netflix en laat zien hoe de journalist duizenden Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog uit de klauwen van de nazi’s wist te houden. Hoe dit alles in de werkelijkheid is gebeurd vertellen we in dit artikel.
Transatlantic een waargebeurd verhaal
‘Een internationale groep superhelden in Frankrijk helpt meer dan 2000 vluchtelingen ontsnappen aan nazi-Duitsland en de Holocaust’ Deze korte omschrijving doet vermoeden dat het waargebeurde verhaal van Transatlantic op Netflix wel wat aangedikt is, al was dat eigenlijk óók best spetterend. Wat de bovengenoemde Fry deed was immers ontzettend gevaarlijk, hij liep altijd het gevaar om ingerekend en afgevoerd te worden.
Varian Fry
Maar laten we aan het begin beginnen: op 15 oktober 1907 wordt Varian Fry geboren in New York in de Verenigde Staten. Hij groeit op in Ridgewood (New Jersey) en gaat naar de Riverdale Country School en daarna het prestigieuze Harvard. Kort voordat hij afstudeert zet hij op papier wat zijn droom voor de toekomst is: “Wat ik wil worden? Een Europees vertegenwoordiger, bij voorkeur in Frankrijk, Spanje, Italië of Griekenland.” Hij trouwt met zijn jeugdliefde Eileen Hughes en de twee vestigen zich in New York City, waar Fry aan de slag gaat bij het magazine The Living Age, dat zich op buitenlandse zaken concentreert.
Emergency Rescue Committee
Op die manier komt hij in aanraking met wat er allemaal gaande is in Europa, de opkomst van de NSDAP, nazi-Duitsland én de Jodenvervolging. In mei 1935 vliegt hij naar Duitsland om met eigen ogen te zien wat daar nou precies aan de hand is. In Berlijn is hij getuige van de eerste zuiveringen en dat doet een vuurtje in hem ontbranden: hij wil iets ondernemen om de slachtoffers van de nazi’s te helpen. Aanvankelijk is dat op een relatief passieve manier: hij gaat bij de Emergency Rescue Committee, die vluchtelingen helpt. Fry is van zins om geld in te zamelen om een groot aantal intellectuelen te kunnen redden.
Fry vliegt naar Frankrijk
De ERC krijgt echter weinig hulp van de overheid van de Verenigde Staten en besluit het heft daarom in eigen handen te nemen. Fry trekt samen met een paar metgezellen naar Frankrijk om meer invloed uit te kunnen oefenen op de vluchtelingenhulp. Op 15 augustus 1940 komt hij aan in Marseille, de laatste Franse haven die op dat moment nog niet in handen van de nazi’s is. Daar komt hij in contact met Frank Bohn, een vertegenwoordiger van het Joodse Labor Comité, die hem een lijst geeft met daarop de namen van mensen die de ERC wil evacueren uit Frankrijk. De papieren die hij krijgt zijn daar echter niet afdoende voor en daarom zit er maar één ding op: de Joden moeten het land uit gesmokkeld worden via de grens met Spanje.
Reddingsoperatie
Om dat mogelijk te maken werft Fry Albert Hirschmann (‘Beamish’) voor zijn operatie, omdat deze man weet waar een vals paspoort te verkrijgen is. De onderneming wordt groter en groter en blijkt een succes, want er worden talloze Joden gered. Op een gegeven moment krijgt de missie van Varian Fry zelfs een officieel karakter, als hij op de Spaanse ambassade in contact komt met Major Torr, die voor de MI-6 werkt (de Britse geheime inlichtingendienst). Fry blijkt ook de Britse troepen te kunnen helpen!
Gestapo
Zijn reddingsoperatie wordt tegelijkertijd succesvoller en succesvoller en duizenden (2000-4000) Joden maken de oversteek van Frankrijk naar Spanje naar vrijheid. Dat betekent echter óók dat Fry op de radar komt te staan van de Gestapo en de Franse politie. Die vat hem in december 1940 in de kladden, samen met een paar van zijn medewerkers. Fry wordt op een gegeven moment vrijgelaten door de Duitsers, maar dan verloopt zijn Amerikaanse paspoort. En het Amerikaanse consulaat weigert zijn papieren te verlengen. Daarom moet hij zijn operatie staken en keert hij terug naar de Verenigde Staten.
Heldendaad wel erkend door regering van Israël
In Amerika hervat Fry zijn carrière als journalist. Hij vindt een baan als redacteur bij het magazine The New Republic en schrijft een groot aantal stukken over het lot van de Europese Joden. In 1945 zet hij zijn eigen memoires op papier (Surrender on Demand) en op 13 september 1967 komt Varian Fry te overlijden, op 59-jarige leeftijd in zijn eigen huis in Connecticut. De Amerikaanse overheid erkent zijn heldendaden in Marseille niet, maar de regering van Israël wel: in 1996 krijgt hij postuum de prestigieuze Righteous Among the Nations-award.